‘Red de fietspunten’
Op donderdag 10 maart voerden de Fietsersbond, TreinTramBus en Fiets&Werk actie in een aantal stations. Hiermee protesteren de organisaties tegen de sluiting en afbouw van twee derde van de fietspunten in Vlaanderen en Brussel. “Een effectief instrument in de strijd tegen fietsdiefstal, maar ook tegen files en milieudruk moet niet afgebouwd worden, maar vooral verder uitgebouwd worden”, luidt het. Ook de VVSG is het fundamenteel oneens met de minimale rol die de NMBS voor zichzelf ziet in deze fietspunten.
Momenteel telt België 53 fietspunten waarvan 41 aan Vlaamse kant, 4 in Brussel en 8 in Wallonië. Deze fietspunten zijn gelegen aan NMBS-stations en zijn verantwoordelijk voor het onderhoud en de netheid van fietsenstallingen, houden toezicht en halen fietswrakken uit de rekken. Ze voeren kleine fietsherstellingen uit voor pendelaars die hiervoor betalen en verhuren fietsen. De fietspunten werken met werknemers uit de sociale economie die intensief begeleid worden en werkervaring kunnen opdoen.
De financiering gebeurt via de zogenaamde klaverbladfinanciering, een combinatie van eigen inkomsten, middelen voor NMBS-prestaties en middelen van de gewestelijke en federale overheden onder de vorm van loonpremies (sociale economie). Vaak dragen ook gemeenten nog bij in de financiering.
De NMBS is één van de initiatiefnemers van de fietspuntwerking, maar schroeft het project nu eenzijdig terug. In februari 2016 lanceerde de spoorwegen een nieuwe aanbesteding voor de netheid van en het toezicht op de fietsenstallingen. Slechts in 15 stations* (categorie A) zullen fietsers in Vlaanderen en Brussel nog van dezelfde service kunnen genieten. Voor 15 stations (categorie C) verdwijnt deze service en in 13 stations (categorie B) wordt ze afgebouwd. Jan Vanhee, directeur van Fiets&Werk, de koepel van sociale fietsondernemingen: “Voor deze 15 fietspunten betekent dit de doodsteek, gezien het NMBS-takenpakket en –financiering meer dan 40% bedraagt. Dit betekent een sterke achteruitgang van de service naar fietsers, maar ook een bedreiging van een 70-tal jobs.”
Stef Leroy, coördinator lokale werking van de Fietsersbond: “Uit de recentste cijfers van de FOD mobiliteit blijkt dat vooral het gebruik van de fiets (+ 21% op 10 jaar) en de trein (+ 15%) een verschuiving teweegbrachten in de modal split bij de woon-werk verplaatsingen. We verwachten dus een heel ander signaal: meer fietspunten met meer service.”
Ook TreinTramBus betreurt de beslissingen: “Fietspunten zorgen voor de uitbouw van knooppunten aan stations en vormen een serieuze meerwaarde voor openbaarvervoergebruikers. Niet alleen voor toezicht op de stallingen, maar ook voor de efficiënte fietsherstelservice: een pendelaar brengt zijn fiets ’s morgens binnen, neemt de trein naar het werk en haalt zijn fiets ’s avonds terug op.”
Ten slotte laken ook de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en Fietsberaad de manier waarop de afbouw van tal van fietspunten eenzijdig tot stand kwam, namelijk zonder overleg met de andere fietspunt-partners of hun belangenorganisaties. Luc Martens, algemeen voorzitter VVSG: “Ten gronde zijn we het ook fundamenteel oneens met de minimale rol die de NMBS voor zichzelf ziet in deze fietspunten. Immers, de fiets neemt een steeds belangrijker aandeel in het voor- en natransport naar de stations. Niet alleen de realisatie van de fietspunten, maar ook de aanleg van fietssnelwegen langs spoorlijnen, meer en betere stallingen en de congestie op het wegennet dragen daartoe bij. Met de opkomst van de e-bike zal het aandeel van de fiets alleen nog toenemen, gecombineerd met een vraag naar aangepaste stallingsmogelijkheden. Stations zijn knooppunten geworden van verschillende vervoersnetwerken. Het is voor ons onbegrijpelijk dat de NMBS zich uit deze logica terugtrekt en zeker voor kleine en middelgrote stationsomgevingen geen visie op het fietsgebruik lijkt te hebben. Zo wordt de kloof tussen het spoor en de gebruiker nog groter. Het verwijt van kortzichtigheid is hier zeker op zijn plaats.”
Dankzij het succes van de fietspunten – 92% vindt dat een fietspunt in een station een meerwaarde vormt voor de treinreiziger** – zijn heel wat andere gemeenten ook vragende partij voor de opstart van een fietspunt. Onder meer Oudenaarde, Denderleeuw, Tienen, Geraardsbergen en Heist-op-den-Berg staan op de wachtlijst. Jan Vanhee, directeur Fiets&Werk: “In een recente bevraging gaven bijna 1 op de 5 pendelaars aan meer naar het station te fietsen door de aanwezigheid van een fietspunt. Logisch, gezien onze leden zorgen voor nette stallingen, sociaal toezicht met minder fietsdiefstal als gevolg. Een sterk fietsproject dus, bovendien met sociale tewerkstelling!”
De voorbije maanden probeerden de initiatiefnemers de NMBS en de bevoegde minister Jacqueline Galant (Federaal minister voor mobiliteit) aan te spreken op hun verantwoordelijkheid om net méér te investeren in de verdere uitbouw van een hoogwaardige dienstverlening in de verschillende mobiliteitsknopen. Aan Vlaamse kant was er ook overleg met Vlaams minister van mobiliteit Ben Weyts die in zijn beleidsnota aangeeft dat hij een uitbreiding van de fietspunten naar andere stations wil. Ten slotte was er ook overleg met minister van sociale economie Homans die mee wil zoeken naar oplossingen voor het behoud van de tewerkstelling.
Zowel het regeerakkoord als de beleidsnota’s van de ministers Galant en Weyts leggen sterk de nadruk op het belang van ‘co-modaliteit’. Net in die combimobiliteit (voor elke verplaatsing het meest gepaste vervoermiddel) vormen de overstapknopen een cruciale schakel. De initiatiefnemers Fietsersbond, TreinTramBus en Fiets&Werk bepleiten een verdere uitbouw van de dienstverlening in de overstapknopen in plaats van een afbouw.
Hoewel iedereen het initiatief genegen is, is er nog geen oplossing voor het voortbestaan van de fietspunten. Behalve de NMBS zelf willen ze ook de federale en regionale overheden op hun verantwoordelijkheid wijzen om de NMBS in staat te stellen deze belangrijke opdracht verder te vervullen. Fietspunten kunnen en zijn bereid om in te toekomst nog meer taken op te nemen, passend in het duurzame mobiliteitsbeleid van diverse beleidsmakers.
Burgers kunnen de vraag van de initiatiefnemers ondersteunen via de volgende kanalen:
https://www.facebook.com/reddefietspunten
http://petitie.be/petitie/red-de-fietspunten
