Het mysterie van Poppo ontrafeld – De heilige Poppo: wie in Deinze kent hem niet? (°978) De markt van dit stadje heeft haar naam immers aan deze mysterieuze heilige te danken. Ook al wordt hij soms de ‘grootste burger van Deinze’ genoemd, hoeveel Deinzenaars zouden weten dat deze heilige in feite veel van zijn faam te danken heeft aan zijn toonaangevende rol als vermeend monastiek hervormer, waarbij hij de zogenaamde ‘Cluniacenzische hervormingen’ in Lotharingen zou hebben verspreid. Nieuw historisch onderzoek aan de UGent toont echter aan dat de ‘ware’ historische figuur Poppo niet zozeer als een religieus-geïnspireerde hervormer bekeken moet worden , maar eerder als doortastend netwerker die in nauwe verbinding stond met verschillende adellijke machtsgroepen. Door zich steeds op de juiste wijze te positioneren binnen de socio-politieke context van zijn tijd, en door in te spelen op de heersende machtsverhoudingen, wist hij uit te groeien tot één van de machtigste abten die Vlaanderen én het Duitse Rijk ooit kende.

De mythische hervormingsfiguur
Op het einde van de 10e eeuw werd nabij Deinze de jonge Poppo geboren, zoon van een militair en een lokale edelvrouw. Toen hij 70 jaar later stierf, kon hij terugblikken op een indrukwekkende carrière als één van de machtigste en invloedrijkste abten die het toenmalige Duitse rijk ooit had gekend. Hij stond aan het roer van tal van monastieke instellingen; hij schopte het onder meer tot abt van roemruchte abdijen zoals die van Stavelot-Malmedy en van St-Maximin.

Nog opmerkelijker dan zijn luisterrijke levensloop is de reputatie die Poppo begon te genieten na zijn dood. Zijn herinnering werd levend gehouden in tal van middeleeuwse geschriften en in 1624 werd hij heilig verklaard. Het beeld van Poppo dat hierdoor ontstond was dat van de grote hervormer die dankzij zijn bijzondere persoonlijkheid en buitengewone eigenschappen het voortouw nam in de Cluniacenzische hervormingen in Lotharingen. Dit beeld kwam echter door recent historisch onderzoek onder druk te staan, waardoor zijn invloed en machtige positie meer en meer een mysterie begon te worden.

Speurtocht achter de maskers: Poppo’s netwerkvaardigheid als sleutel tot succes
In zijn doctoraatsonderzoek probeert Koen Vanheule het ware gelaat van Poppo te onthullen door nauwgezet zijn levensloop te reconstrueren en na te gaan in welke sociale milieus hij zich bewoog. Zo bleek dat Poppo al vanop jonge leeftijd een kei was in netwerken; hij wist zich te verbinden met invloedrijke families en andere machtsgroepen, waardoor hij adequaat wist in te spelen op zijn sociale en politieke omgeving. Hierdoor was hij telkens weer de juiste persoon op de juiste plaats op het juiste moment, wat zich vertaalde in elke mijlpaal in zijn succesvolle carrière.

Socio-politieke machtsdynamieken boven religieuze hervorming
Door de sociale verankering van Poppo te ontwarren voegt Koen Vanheule de nodige nuance toe aan het beeld van Poppo ‘de hervormer’. Om te beginnen had Poppo zijn machtige positie nooit kunnen bereiken zonder zijn fijngevoeligheid voor de machtsverhoudingen van zijn tijd, maar wat meer is, vaak waren zijn zogenaamde ‘hervormingsinitiatieven’ op socio-politieke eerder dan religieuze leest geschoeid.

Op 29 november om 16u verdedigt Koen Vanheule zijn proefschrift getiteld “De demystificatie van een hervormingsfenomeen: Een speurtocht naar de wereld achter de maskers van Poppo van Stavelot (978-1048) en zijn invloed in monastieke instellingen in Lotharingen, Vlaanderen en daarbuiten” in de Baudelozaal van het STAM in Gent. De verdediging is toegankelijk voor het publiek. (zie afbeelding voor details)

Koen Vanheule – [email protected]